محصولات حاصل از کشتار

4-2- امعاء و احشاء

امعاء و احشا مواد مازادی هستند که از ذبح دام حاصل می شوند. این مواد شامل زواید غیر خوراکی و گوشتی قسمت هایی از روده، لاشه های ضبطی، ارگانهای خوراکی ضبطی و غیره را شامل می شوند. این مواد چنانچه بلافاصله به کارخانه تبدیل پودر انتقال پیدا نکند از آنجا که بستر مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها و باکتریهای مختلف می باشند لذا باید بلافاصله پس از کشتار روزانه به قسمت رندرینگ انتقال و بلافاصله پروسس تبدیل در روی آن صورت پذیرد. انجام این پروسس صرفنظر از حفظ بهدشت کشتارگاه دارای اهمیت اقتصادی نیز برای کشتارگاه می باشد زیرا ورودی کارخانه مواد زائد غیر خوراکی بوده و خروجی آن پودر گوشت استخوان قابل مصرف برای خوراک دام و چربی صنعتی که در صنایع گوناگون از جمله صابونسازی و گریس سازی مورد مصرف دارد.

میزان امعاء و احشاء حاصل از ذبح دام بزرگ 8 الی 9 درصد معدل وزنی دام زنده را در بر می گیرد به عبارت دیگر چنانچه معدل وزنی هر راس گاو 400 کیلوگرم باشد حداداً 36 کیلوگرم ضایعات قابل تبدیل خواهد داشت که در این صورت به میزان 2/7 کیلوگرم پودر خوراک دام و 12 تا 15 درصد آن به میزان 5/4 کیلوگرم چربی قابل مصرف در صنایع مختلف خواهد داشت.

پروسس تبدیل مواد مازاد به پودر گوشت و چربی صنعتی

بطور کلی آنچه که بعنوان امعاء و احشاء لاشه های ضبطی و غیره در کشتارگاه بدست می آید می توان از آنها طی پروسس زیر پودر خوراک دام و چربی صنعتی بدست آورد که پودر بعنوان ماده اصلی خوراک دام و چربی بعنوان ماده اولیه در صنعت صابون سازی و در تهیه اسید استئاریک و اولئیک و صنایع دیگر بکار گرفته می شو.

نحوه پروسس

مواد اولیه پس از وارد شدن به کارخانجات تبدیل مواد مازاد که از طریق ماشینهای سربسته و یا سیستم بسته در محل کشتارگاه به حوضچه های دریافت انتقال داده
می شود. چنانچه عمل خارج کردن امعاء و احشاء با ماشین صورت گیرد هر بار پس از تخلیه ماشین باید شستشو و ضد عفونی گردد. ضایعات پس از ورود به حوضچه از طریق کانوایر به خردکن انتقال می یابد در این قسمت کلیه مواد به تکه های بسیار کوچک تبدیل می شود. سپس این مواد به اتوکلاو انتقال پیدا می کند در اتوکلاو ابتدا این مواد پخته شده و سپس در فشار حداکثر 3 اتمسفر و درجه حرارت 135 الی 140 درجه به مدت 30 تا 45 دقیقه استریل می گردد. پس از آن مواد از اتوکلاو خارج و در پرکلیتور جهت انتقال به سانتری فیوژ ریخته می شود. (بطور کلی مدت زمان پخت هر بچ 5/3 تا 5/4 ساعت خواهد بود. ) در جهت انتقال به سانتری فیوژ روغن از پودر جدا گشته و به مخزن ذخیره هدایت می گردد. کیفیت روغن حاصل بستگی به پروسس مواد اولیه دارد. چنانچه درجه حرارت از حد معمول در اتوکلاو بالاتر رود موجب سوختن روغن گشته و در نتیجه روغن بصورت بسیار تیره از سانتری فیوژ خارج می گردد که در اینصورت از ارزش کمتری برخوردار است. البته لازم به ذکر است که می توان از این روغن در صنعت گریس سازی استفاده کرد. پودر باقیمانده در سانتری فیوژ به تونل خشک کن جهت خشک شدن پور انتقال می یابد. در این تونل پودر به توسط هوای گرم که از یکطرف حرکت می کند خشک شده و مستقیما در مرحله بهد بع آسیاب برای پودر شدن نهائی می ریزد. پس از آسیاب از طریق سیلو در کیسه های پنجاه کیلوئی بارگیری و آماده ارسال می گردد. یکی از نکات بسیار حساس و مهم در پروسس عمل آوری پودر استخوان همانا استریل کردن این مواد می باشد. زیرا این مواد دارای میکروارگانیسم های بسیار زیادی بوده که در شرایط اتمسفریک تمامی آنها از بین نخواهد رفت. لذا حتماً باید این مواد استریل گردند زیرا در غیر این صورت عواقب منفی برای دامهائیکه از این مواد استفاده می کنند در برخواهد داشت. نکته دیگر جداسازی چربی از پودر مورد نظر می باشد زیرا طبق استانداردهای بین المللی میزان چربی حاصل در پودر باید حداکثر 8 درصد باشد و بر اساس استاندارد ایران تا 13 درصد نیز قابل قبول می باشد. چنانچه عمل جداسازی در سانتری فیوژ بطریق اصولی صورت نگیرد میزان درصد بالای چربی در پودر خوراک دام موجب افت ارزش پودر از یکطرف و از طرف دیگر وجود چربی بیش از حد موجب فساد و آلودگی پودر خون خواهد گردید.

یکی از معضلات و مشکلات واحدهای تبدیل مواد مازاد اعم از خون و امعاء و احشاء و واحد زهتابی، دباغی و غیره مسئله ایجاد بوهای متعفن می باشد که باید با احداث سیستم دقیق موجب از بین رفتن این بوها گردید، زیرا در غیر این صورت باعث بروز مشکلات فراوان برای ساکنین اطراف کشتارگاه خواهد گردید. از جمله سیستمهایی که می توان برای جمع آوری بو و از بین بردن آنها استفاده نمود سیستم بو سوز ویبوفیلتر است. در سیستم بوسوز ابتدا گازهایی که قابل کندانس هستند از طریق این سیستم کندانس شده و سایر گازهایی که قاببل کندانس نیستند به سیستم بوسوز انتقال و سوخته می شوند. یکی از معایب این سیستم هزینه بالای نگهداری آن می باشد و از طرف دیگر مصرف آب زیاد برای کندانس کردن گازهایی که قابلیت کندانس دارند. بیوفیلتر یکی از موفق ترین سیستمهایی است که از طریق آ، می توان بوهای حاصل از بخش تبدیل مواد مازاد زا از این طریق از بین برد. مکانیسم این سیستم بدین طریق است که بوهای فضای رندرینگ در نقاط مختلف از طریق فنهای قوی مکنده به یک لوله اصلی انتقال می یابد. بوها از طریق این لوله به سیسم بیوفیلتر انتقال می یابد بستر این سیستم پوشیده از پوشال مخصوص (پوشال نارگیل) می باشد که بو از طریق کانال اصلی که به این بستر وارد می شود در اثر تغذیه میکروارگانیسم ها از مواد آلی، بوها موجب از بین رفتن این بوها می گردد و پوشال مورد نظر پس از مدتی به کمپوست تبدیل و قابل استفاده در صنایع کشاورزی بعنوان کود می باشد اگر سیسم بطور اصولی عمل نماید. می توان از پوشال برای مدت شش الی دوازده ماه استفاده نمود و پس از آن پوشال ها را تعویض کرد. از محاسن این سیستم هزینه کم نگهداری آن می باشد. جدول زیر میزان امعاء و احشاء و پودر خوراک دام و چربی حاصل برای ظرفیت 1300 راس گوسفند و 150 راس گاو در روز را نشان می دهد.

جمع کل امعاءو احشاء پودر خوراک حاصل چربی صنعتی

7000 کیلو گرم در روز 2000 کیلوگرم در روز 1120 کیلوگرم در روز

امعا واحشاء

 

پودر خوراک دام

چربی صنعتی

 

گریس سازی

تجزیه به

 

صابونسازی

 

اسید چرب

گلیسیرین

 

-3- تولید چربی صنعتی (تالو) از ذوب پیه

یکی از واحدهایی که در بخش رندرینگ حائز اهمیت می باشد و از نظر اقتصادی احداث آن در بخش رندرینگ می تواند بخش مهمی از هزینه ها را تامین نماید احداث واحد ذوب پیه و تبدیل أن به تالو می باشد. میزان پیه در گاو بین 24/2 تا 5/3 درصد وزن دام زنده را شامل می گردد. چنانچه معدل وزنی هر گاو را برای مثال 400 کیلوگرم در نظر بگیریم بین 96/8 الی 12 کیلوگرم پیه می توان بدست أورد. از طرف دیگر میزان پیه بدون احتساب دنبه در گوسفند می باشد که چنانچه این میزان را یک کیلو در نظر بگیریم با احتساب روزانه 1300 راس گوسفند بطور کلی 1300 کیلوگرم پیه بدست می أید. چربیها، استرهای اسیدهای چرب می باشند. که این استرها را گلیسیرید می نامند، که به چربیها گلیسرید سه ظرفیتی نیز گفته می شود. مهمترین اسیدهای چرب تشکیل دهنده تری گلیسیرید عبارتند از : اسید استئاریک، اسید پالمتیک، و اسید اولئیک. از تجزیه یک ملکول چربی یک ملکول گلیسیرین و سه ملکول مخلوطی از اسیدهای چرب حاصل می گردد.

در جدول زیر میزان چربی آب و سایر مواد در چربی گاو و گوسفند آورده شده است.

نوع دام	چربی	آب	سایر مواد
گاو گوسفند	88/92 88/91	96/5 48/6	16/1 64/1

مراحل پروسس ذوب پیه و تولید چربی صنعتی (تالو)

1- جداسازی قطعات زاید از پیه مانند گوشت، استخوان، غدد و غیره

2- خرد کردن پیه بصورت قطعه های ریز (حدود یک سانتی متر)

3- شستشوی پیه خرد شده

4- ذوب پیه

5- تصفیه و خنثی سازی

برای انجام پروسس ابتدا پیه در مخزن اولیه تخلیه می گردد سپس در روی میز جداسازی زواید جداگردیده و پیه حاصل به دستگاه خرد کن هدایت می شود. پس از آنکه قطعات ریز خرد شد مستقیما به تانک چربی گیر هدایت و در آنجا تحت شرایط حاصل ذوب می گردد. پس از ذوب از طریق یکعدد پمپ به تانک تصفیه روغن انتقال می یابد. بین پمپ انتقال و تانک تصفیه از یک فیلتر ویبره برای جداسازی جزغاله استفاده می گردد. روغن در تانک تصفیه پس از شستشو تانک ذخیره سازی انتقال می یابد.

4-4- مواد درونی معده و روده

یکی از مواد زائد در کستارگاه که باید برای بکارگیری آنها از طرف کشتارگاه برنامه ریزی مدون صورت گیرد سیستم بکارگیری مواد درونی معده و روده می باشد. متاسفانه تا کنون بدلیل عدم آگاهی و احتمالاً مسائل اقتصادی، این مواد بگونه ای از داخل کشتارگاه جمع آوری و به منطقه ای دور از کشتارگاه یا اطراف آن انتقال پیدا می کرده است. این مواد چنانچه بر روی آنها پروسس صورت نگیرد فاقد هر گونه ارزش برای صنایع کشاورزی بعنوان کود می باشد. به همین لحاظ باید پروسس تبدیل این مواد به کمپوست صورت گیرد تا قابلیت مصرف در صنایع کشاورزی را داشته باشد. مواد درونی معده و روده دارای انواع باکتریها از جمله باکتری سالمونلا، لاروهای آسکارادیس و غیره می باشد لذا از نظر حفظ بهداشت محیط و کشتارگاه باید پروسس تبدیل صورت گیرد، زیرا در غیر این صورت در اثر تغذیه سگها و سایر حیوانات گردش انتقای آلودگی بین دام و انسان از این طریق صورت خواهد گرفت. از طریق دیگر چنانچه در بکارگیری این مواد سریعا اقدام نشود بدلیل تخمیرهای بی هوازی که صورت می گیرد موجب بروز بوهای متعفن و شدید شده که موجب ناراحتی ساکنان اطراف خواهد شد. بطور کلی از معده از هر دام بزرگ به میزان 20-15 کیلوگرم و در هر دام کوچک به میزان 5/1 کیلوگرم از این مواد بدست خواهد آمد. با محاسبه ذبح روزانه در کشتارگاهی به ظرفیت 1300 راس گوسفند و150 راس گاو می توان محاسبه کرد که معمولاً 4-6 تن از این مواد بدست می آید.

برای تسهیل در امر پروسس این مواد به کمپوست ابتدا این مواد پس از جمع آوری در محیط کشتارگاه باید با سیستم پرسهای هیدرولیکی آبگیری شده که در این حالت 50-30 درصد وزن خود را از دست می دهد.

پس آب حاصل باید برای تصفیه به تصفیه خانه صنعتی انتقال یابد. مواد جامد حاصل برای پروسس کمپوست به قسمت دیگری انتقال پیدا می کند این مواددر این قسمت از طریق سیستم هوادهی (بیو فیلتر) تبدیل به کود قابل مصرف در صنعت کشاورزی میشود که از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است.

خوشبختانه با تحقیقاتی که اخیراً در بخشهای صنعتی بعضی از مراکز پژوهشی صورت گرفته برنامه های تحقیقاتی در مورد تبدیل این مواد به کمپوست با موفقیت همراه بوده و قابلیت اجرای آنها در کشتارگاه ها محرز گردید. لذا در این زمینه نیازی به سرمایه گذاری ارزی نبوده و پروسس تبدیل و تجهیزات آن در داخل قابل اجرا می باشد.

5- استخوان

تنها ماده سخت در بدن حیوانات را استخوان تشکیل می دهد. ماده آلی تشکیل دهنده استخوان از جنس آلبومینوئید به نام Kollagen Ossein می باشد. و مهمترین مواد معدنی ‌آن شامل کلسیم و فسفر است.

جدول زیر ترکیبات شیمیایی استخوان گاو را نشان می دهد:

مواد سازنده	نوع قرمز	نوع زرد
آب خاکستر مواد حلال در اتر ستین گلیکوژن ‌آهن مواد حلال در آب	7/5 13/0 10/98 18/0 040/0 014/0 21/1	62/3 13/0 11/92 20/0 -- 008/0 48/0

ماده سخت استخوان (کلسیم و فسفر) می باشد. در صورتی که ‌آن را در محلول اسید کلریدریک قرار دهیم املاح معدنی حل می شوند و در نتیجه استخوان نرم گشته به ‌آسانی تغییر شکل می دهد. چربی استخوان اگر به طریقی بهداشتی تهیه شود روغن مناسبی برای تغذیه انسان به شمار می رود که از چربی قسمتهای دیگر حیوانات بهتر است و دارای اسیدهای چرب اشباع شده بود رنگ آن مایل به زرد و دارای ویتامین A می باشد.

از (osseinkoligen) استخوان می توان چسب و ژلاتین تهیه نمود و بقیه مواد آن را بعنوان خوراک دام و یا در تهیه کود استفاده نمود ترکیبات شیمیایی استخوان به شرح زیر می باشد: آب 4/14 8/13 درصد، چربی 9/26 - 3/8 درصد، اسئین (ossein) 8/32 - 32 درصد، مواد معدنی 3/56- 5/28 درصد. با بالا رفتن سن حیوان مقدار آب در ترکیبات استخوان کم ولی چربی و مواد معدنی آن افزایش می یابد بطور کلی 20% وزن زنده دام را استخوان تشکیل می دهد برای اینکه بتوانیم مواد مفید را قبل از پرداختن به آن برای خوراک دام جدا کنیم باید استخوانهای مختلف را دسته بندی و آنها را جدا کرد. مثلاً استخوانی که از آن کاربن اکتیو (زغال حیوانی) تهیه می کنند فرق دارد. به عنوان مثال استخوان سر گاو و گوسفند از لحاظ تولید ژلاتین غنی تر از قسمتهای دیگر بوده بنابراین بایستی رعایت شود که استخوان ها را بر حسب نوع عملیات بعدی دسته بندی کرد.

1-4-5-  مصارف استخوان در صنعت

انسان از زمان بسیار قدیم از استخوان به دلیل سخت بودن ‌آن استفاده های مختلفی
می کرده است مثلا برای ساختن اشیا و لوازم نوک تیز مانند سوزن، سرنیزه، دسته زوبین، دسته گرز، دسته شمشیر و اشیاء دیگر و لوازم لوکس، امروزه به دلیل پیدایش فلز از استخوان در صنایع ظریفتری استفاده می شود. از جمله مجسمه سازی منبت کاری، خاتم کاری، مشبک کاری برای استفاده از استخوان در صنعت خاتم کاری و صنایع ظریف دیگر ابتدا باید استخوان را با گاز co2 یا گوگرد سفید کرد و پس از آن برای ساخت انواع زینت آلات و وسائل بازی مورد استفاده قرار داد. شایان ذکر است که قل از هر عملی باید ابتدا چربی استخوان را جدا نمود. که این عمل امروزه می تواند اتوکلاو و در دمای 120 درجه و فشار 3 اتمسفر صورت پذیرد. که در حال حاضر در بعضی از کارخانجات این عمل انجام می شود. ولی بدلیل عدم بهداشتی بودن محیط کار چربی حاصل صرفاً به مصرف واحدهای صابونسازی سنتی می رسد و مانده استخوان بدون چربی پس از خرد شدن جهت خوراک طیور مصرف می شود.

جدول زیر مقدار چربی در استخوان های مختلف را نشان می دهد:

نوع دام	نام استخوان	مقدار چربی
گاو گاو گاو گوسفند گوسفند گوسفند بز	سر استخوان ران بدنه کشکک مهره کمر خاصره قاپ دنده	5/9 5/8 9 9 5/9 5/9 7/8

2-4-5- زغال حیوانی

استفاده دیگری که از استخوان در صنعت بعمل می اید تهیه زغال حیوانی می باشد. بدین منظور پس از جداسازی چربی از استخوان ‌‌آنها را در کوره های الکتریکی در ظروف سربسته ریخته و در دمای 900-600 درجه حرارت می دهند که در این حال کلیه مواد آلی استخوان سوخته و تبدیل به جسم خاکستری رنگ مایل به سیاهی می شود که در بازار به نام زغال حیوانی معروف است. که دارای خاصیت رنگ بری و بی بو کردن بوده و در صنایع قند سازی عطر سازی شیمیایی و دارو سازی مورد مصرف دارد. از این ماده در کارخانجات قند برای تصفیه شکر و تبدیل شکر سرخ به شکر سفید و در کارخانجات باطری سازی از آن استفاده می شود یکی دیگر از مصارف پودر استخوان در صنعت رنگ سازی می باشد که پودر استخوان سیاه را بعنوان رنگ دانه (pigment) سیاه برای رنگهای بسیار تند و بعنوان رنگ روغنی برای رنگ کردن مواد pvc مصرف می کنند.

3-4-5- پودر استخوان

یکی از مهمترین مصارف پودر استخوان در صنعت دامپروری و کشاورزی می باشد. پودر استخوان مصرفی دارای 65 درصد (po4) CA₃ ، حداکثر 1% چربی و 10% آب بوده که با تعداد 1% شن یا صدف مخلوط و برای خوراک طیور مصرف می شود.

استخوان به واسطه دارا بودن مواد درجه اول ازت دار مانند اسئین، ژلاتین و مواد معدنی از اهمیت خاصی برخوردار است. در صنعت کود سازی به خاطر دارا بودن فسفر حائز اهمیت است. زیرا تقریباً 60% ترکیبات استخوان را املاح فسفر دار تشکیل می دهد. پودر استخوان یکی از مواد بسیار با ارزشی است که بعنوان مکمل خوراک دام مصرف می شود برای پروسس تهیه پودر خوراک دام استخوان باید به طریق زیر عمل نمود:

1- خردکن استخوان

2- چربی گیری

3- پخت استخوان

4- خشک کردن

5- آسیاب کردن

استخوانهای حاصل از قسمت استخوانگیری و بسته بندی پس از انتقال به واحد استخوانگیری ابتدا در دستگاه خردکن به قطعات 20-15 میلیمتر خرد گردیده و سپس برای چربی گیری از طریق مکانیکی و یا شیمیایی چربی آن استخراج می شود. چنانچه از طریق شیمیایی عمل کنیم می توان از بنزین از طریق کندانس می توان چربی بسیار مرغوب و خوبی بدست آورد که در صنایع مختلف مورد مصرف دارد. یکی از معایب این طرح خطر احتراق بنزین و همچنین بازیابی ‌آن از درون چربی می باشد. امروزه سیستمهای دیگری از جمله مکانیکی (ضربه) ابداع گردیده که از این طریق می توان چربی استخوان را تا 85 درصد جدانمود. پس از چربی گیری استخوانهای خرد شده را برای پخت و استریل شدن در اتوکلاو ریخته با دمای 140 درجه مبادرت به پخت و استریل آنها می نمائیم برای آنکه استخوانها کاملاً پخته شود بهتر است که از سیستم مرطوب استفاده نمود بدین معنی که بخار بصورت مستقیم وارد اتوکلاو گردد و از این طریق موجب پخته شدن کامل استخوان شود. پس از پخته شدن استخوان که همزمان مقداری از چربی باقیمانده و ژلاتین و آب صورت می گیرد. استخوان پخته شده از قسمت فوقانی پس از انتقال به پرکلیتور در تونل هوای گرم و سرد خشک و سپس مستقیماً به آسیاب جهت پودر شدن انتقال پیدا می نماید و پس از آسیاب شدن به سیلو منتقل و از آنجا در کیسه های 50 کیلویی بارگیری می شود.

4-4-5- صنعت چینی سازی

از خاکستر استخوان در صنعت چینی سازی استفاده می شود که در انگلستان به نام چینیهای فسفاتی معروف می باشند. ماده عمده تشکیل دهنده این چینی ها خاکستر استخوان می باشد.

برای تهیه این پودر باید ابتدا از طریق (دستیلاسیون با بخار) چربی استخوان جدا شود و با هوا آنرا سوزاند. در این مورد فقط خاکسترهای سفید مصرف می شوند که شامل ترکیبات زیر می باشند:

Ca (po4)2                85% ----    Ca co3, mgco3, sio2      15%-20%

مواد تشکیل دهنده چینی فسفاتی به شرح زیر می باشدم

خاکستر استخوان 30-60 درصد Cornische stone 30-7 درصد kaolin 45-20 درصد امروزه این چینی ها نه تنها درانگلستان بلکه در آمریکا و ممالک اسکاندیناوی نیز تولید زیادی دارد.

شایان ذکر است که در حال حاضر بزرگترین کارخانه ساخت مواد اولیه چینی از استخوان به ظرفیت 000/170 تن در سال در کارخانه ای با مشارکت کشورهای انگلستان و هلند در کشور هلند درحال ساخت می باشد.

      خاتم کاری

     پولک استخوان       مجسمه سازی

      صنایع ظریفه

      تغذیه

       چربی                 داروسازی

    صابونسازی وشمع سازی

  استخوان      

     پودراستخوان

     ژلاتین

     چسب

     زغال حیوانی

     دی کلسیم فسفات

4-6- پوست

یکی از اعضای مهم و پرکار بدن پوست است که سطح خارجی بدن جانداران را پوشانده است. پوست تا حد امکان سطح بدن را در مقابل ضربات وصدمات نگه می دارد و محافظ خوبی برای جلوگیری از ورود میکروبها به داخل بدن به شمار می رود. در تنفس جلدی و همچنین تنظیم حرارت بدن و متابولیسم بدن شرکت می نماید و در عین حال به خاطر وجود اعصاب انتهایی در آن به عنوان عضو لامسه نیز ارتباط بدن با دنیای خارج را میسر می سازد.

ضخامت پوست به نسبت سن حیوان تعیین می گردد. استعمال پوست حیوانات و پی بردن به ارزش واقعی دوره های بسیار دور و حتی ماقبل تاریخ معمول بوده و پیش از آنکه بشر با تمدن آشنا شود از پوست حیوانات به منظور پوشاک استفاده می کرده است. زمانی پوست را بطور ساده تنها به خاطر محفوظ ماندن از گزند سرما مورد استفاده قرار میدادند اما امروزه با عمل آوردن و تغییرات فراوان آنرا به اشکال مختلف به صورت کفش، کیف، چمدان و وسایل تجملی دیگر در آورده و مورد استفاده قرار می دهند.

1-4-6- ساختمان پوست

جهت آشنایی با موارد استفاده از پوست، به اختصار در مورد ساختمان پوست بحث کوتاهی می نماییم. پوست از سه قسمت تشکیل یافته که عبارتند از:

الف - بشره یا روپوست که سطح خارجی پوست را تشکیل داده است و ساختمان آن ازجنس سلولهای پوششی مطبق است. روپوست به علت سوراخهای متعددی که در سرتاسر خود دارد قادر است به خوبی ساقه های مو و مجاری ترشحه عروق و چربی را از خود عبور دهد تا به این ترتیب ترشحات بدن به خارج ریخته شوند.

ب - لاپوست (درم) که از نظر چرم سازی مهمترین قسمت پوست می باشد.

ج - زیر پوست (هیپودرم) در صنعت چرم سازی تنها طبقه ای از پوست است که مورد استفاده قرار می گیرد. لا پوست یادرم و یا Mesodorme می باشد. هر اندازه ضخامت این ناحیه از پوست نسبت به طبقات دیگر بیشتر و جنس آن سالمتر و یکنواخت تر باشد پوست استعداد بیشتری جهت تولید چرم دارد. کیفیت این قسمت بستگی به وضع دام دارد. در دامهایی که خوب تغذیه شده اند مزودرم وضع خاصی پیدا می کند و الیاف آن از قوه ارتجاعی مناسبی برخوردار می گردد. بدیهی است چرمی که از این نوع پوستها ساخته می شود نسبت به چرمهایی که از پوستهای شکننده تولید می شود مرغوبیت زیادتری دارد. در اینجا باید نظر خود را معطوف به دامدارانی کنیم که هر آنچه برای تغذیه دام به دست می آورند (اعم از زباله و غیره) در اختیار دام می گذراند صرف نظر از امراض مختلفی که بعضاً دامنگیر دام می گردد. باعث می شود که پوست حیوان نیز فاقد ارزش گردد.

2-4-6- انواع پوست در صنعت چرمسازی

پوست هایی که در صنعت چرمسازی بکار می رود با توجه به کیفیت و کمیت اکثراً در دو طبقه از حیوانات یعنی دسته گاوی (Bovin) و دسته گوسفندی (Ovin) قرار گرفته است گو اینکه از پوست سایر حیوانات نیز میتوان چرمهای مناسبی تهیه کرد. ولی از نظر کمبودهای محصول تا کنون به آن توجهی نشده است. متداولترین تقسیم بندی از نظر خرید و فروش در بازار تعیین و ثبت وزن در جلد پوست می باشد. وزن پوست دامها با نوع نژاد، چگونگی پرورش حیوان و بسیاری از عوامل دیگر ارتباط مستقیم دارد. ولی تجربه نشان داده است که به طور متوسط حدود 5 تا 6 درصد از وزن دام زنده را وزن پوستها تشکیل می دهد.

3-4-6- مواد مصرف پوست

مهمترین مورد استفاده پوست تهیه چرم از آن می باشد بطور کلی برای تهیه چرم از تمام پوست ها می توان استفاده نمود، از آن جمله پوست پاره ای از خزندگان، ماهیها کروکودیلها از پوست گاو و گاومیش پوستهای زیره تهیه می شود. پوست گوساله برای تهیه چرمهای نرم مناسب است. از پوست گوسفند و بز نیز در ساختن انواع چرم، جیر و نظایر آنها استفاده می شود.

4-4-6- عیوب پوست

ضربه یا خراش: در اثر وارد آمدن ضربه یا خراش به دام ممکن است سوراخ یا جراحتی در پوست ایجاد شود که مسلماً وجود آن موجب کم شدن ارزش پوست خواهد شد.

پشم چینی: عدم مراقبتهای لازم در این مورد اغلب سبب خرابی و عدم مرغوبیت پوست می گردد. ترسانیدن حیوان بخاطر چیدن پشم که باعث می شود. مقدار ترشح آدرنالین در بدن بالا رفته و در نتیجه پوست کم خون و پریده رنگ گردد. عمل پشم چینی اگر در سرما صورت پذیرد باز هم اثرات نامطلوب بر روی پوست خواهد گذاشت.

عوارض حاصله از چراگاه:

تیغستانها اغلب موجب می شود که تیغ یا نظایر آن به داخل جلد حیوان فرو رفته و در نتیجه سبب ایجاد زخم و یا دمل در پوست می گردد.

آرایش پوست: آرایش کردن حیوان اثر نامطلوبی بر روی پوست دارد.

پوست مردار: استفاده از پوست مردار صرف نظر از کراهتی که از نظر عرف و شرع وجود دارد به دلایل فراوان فاقد کیفیت و مرغوبیت لازم برای تهیه چرم می باشد.

عواملی که رعایت آنها برای بدست آوردن پوستی مرغوب اهمیت اساسی دارد عبارتند از:

5-4-6- عوامل مهم در تولید پوست مرغوب

الف - اثر تغذیه: در اثر تغذیه ناقص و غیر کافی پوست خشک شده و حالت ارتجاعی خود را به کلی از دست می دهد.

ب - اثر نور روشنایی : به خاطر ایجاد ویتامین D و همچنین تسهیل در متابولیسم کلسیم امری کاملاً واضح و بدیهی است.

ج - نظافت: نظافت و تمییز نگه داشتن حیوان در بهبود و مقاوم شدن پوست اثر زیادی دارد.

د - نظافت محل: محل استراحت حیوان در کف آغل باید خشک بوده و آلوده نباشد.

6-4-6- محل جمع آوری پوست و نگهداری آن

محل جمع آوری پوست باید در سالن همجوار ساکن کشتارگاه و نسبتاً سرد باشد. پوستها باید بلافاصله بعد از کشتار به این سالن حمل گردد و پس از سرد شدن با نمک آغشته گردد. میزان مصرف نمک برای گوساله و گوسفند 40 تا 50 درصد وزن پوست می باشد. ولی برای گاو 40-30 درصد نمک مورد نیاز می باشد. نمک مورد مصرف باید تمییز باشد و برای یکبار مصرف شود. بهتر است برای نگهداری پوست در فصل گرما علاوه بر نمک به میزان یک درصد از نفتالین نیز استفاده کرد. برای اینکه قسمت گوشتی پوست تمیز و سفید باشد. لازم است که قسمت نمک ریز روی قسمت دیگر انباشته شود و هر 8 تا 10 پوست می توانند بر روی هم انباشته شوند

مهندس رضا محمودی متخصص طراحی و ساخت کشتارگاه صنعتی

[e-mail]

۰۹۱۲۶۳۴۲۴۷۰